راز ماندگاري "بشار اسد" در سوريه

به گزارش خبرگزاری اهل‏بیت(ع) ـ ابنا ـ تحولات سوريه پس از شكست طرح آمريكا كه توسط هيلاري كلينتون دنبال مي شد، وارد مرحله جديدي شده است. در حالي كه طرح وزير خارجه سابق آمريكا «تغيير در سوريه با قبول تداوم رياست جمهوري اسد» بود و قاعدتا بايد از فشار امنيتي براي كناره گيري رئيس جمهور سوريه كم مي كرد و ورود سلاح به سوريه مهار مي شد اما از يك سو فشارها عليه بشار اسد ادامه پيدا كرد و از سوي ديگر سران عربستان و آمريكا علنا از لزوم تقويت گروه هاي مسلح سخن گفته اند.

اين موضوع ضمن آنكه دروغين بودن طرح آمريكايي ها را به اثبات رساند، عصبانيت آمريكا و عوامل منطقه اي آن از شكست در برابر سوريه را برملا كرد. در خصوص تحولات سوريه نكاتي وجود دارد:

1- جان كري كه به سبب سفرهاي فراواني كه در دوره نمايندگي كنگره به دمشق داشته، متبحرترين مقام آمريكايي در ارتباط با سوريه شناخته مي شود، در روزهاي آغازين وزارت خود اعلام كرد كه به سياست كمك به مخالفان شبه نظامي اسد ادامه مي دهد و از رسيدن سلاح بيشتر به دست آنان حمايت مي نمايد. همزمان وزير امورخارجه فرانسه نيز بر لزوم تسليح بيشتر مخالفان تاكيد كرد و وزير امور خارجه عربستان كه در طول 5ماه گذشته درباره سوريه سكوت كرده بود، در جريان سفر كري به رياض از تعهد عربستان به كمك به مخالفان شبه نظامي بشار اسد، سخن گفت. در كنار اين خبرها ما شاهد افزايش تعداد حملات مخالفين به شهرهاي شمالي، مركزي و جنوبي و بخصوص پايتخت سوريه بوديم. اين حملات البته عمدتا به شكل «شليك خمپاره» صورت گرفت و ساختمان هاي دولتي در دمشق هدف اصلي اين حملات بودند. اين حملات اگرچه به نتيجه اي منجر نشد، اما حاوي يك پيام آشكار بود: «اسد بايد طرح آمريكا در به رسميت شناخته شدن مخالفان مسلح توسط دمشق را بپذيرد.» با اين وصف كاملا پيداست كه آمريكا، عربستان و ... نمي خواهند يك بار ديگر استفاده از ابزار نظامي عليه دولت سوريه را امتحان نمايند بلكه آنان مي خواهند دمشق از موضع خود در برابر عناصر مسلح عدول كند. پيش از اين بشار اسد در سخنراني خود در يك دانشگاه دمشق گفته بود با كساني كه سلاح بدست گرفته و امنيت سوريه را مختل كرده اند، مذاكره نمي كند. دولت سوريه البته طي دو روز گذشته ميان نيروهاي مسلح غيرقانوني تفاوتي قايل شد و گفت كه براي مذاكره با عناصر مسلحي كه سلاح خود را تحويل بدهند، آمادگي دارد. اين مي تواند بخشي از عناصر مسلح جريان موسوم به ارتش آزاد را در بر بگيرد و كماكان جريان منسجم تري را كه عمدتاً ذيل عنوان «جبهه نصرت» فعاليت مي كنند، شامل نمي شود. بر همين اساس بعضي از كارشناسان اين تاكتيك اسد را براي تمركز فشار روي جبهه النصره ارزيابي كرده اند.

2- تركيه طي يكي- دو هفته اخير دست به تحركاتي زده است. استقرار قبضه هاي موشك «پاتريوت» در نوار مرزي با سوريه و سر دادن زمزمه لزوم دست زدن آمريكا به اقدام نظامي عليه بشار و حضور سران سياسي و نظامي آنكارا در نقطه صفر مرزي باسوريه، گمانه زني هايي را موجب شده است در اين ميان بعضي از ناظران معتقدند كه اين اقدامات نشانه شكل گيري يك نزاع نظامي بالنسبه سنگين عليه دولت سوريه با هدف خارج كردن معارضه از ركود فعلي مي باشد و لذا گفته اند تحولات سوريه بالاخره به مداخله نظامي يك ائتلاف غربي- تركي شبيه آنچه در ليبي روي داد، نزديك شد. بعضي از ناظران هم گفته اند آرايش نظامي تركيه عليه سوريه نشان مي دهد كه بازگشتي در نگاه آنكارا به دمشق وجود ندارد و اردوغان به ضديت با اسد ولو با هزينه درگيري در يك جنگ آشكار ادامه مي دهد. كما اينكه برخي، موضعگيري هاي جديد عربستان عليه سوريه را همداستاني رياض - آنكارا در اقدام جديد نظامي عليه بشار ارزيابي كرده اند. اما واقعيت اين نيست واقعيت اين است كه حزب عدالت و توسعه و نخست وزير آن قادر به تحمل عواقب تسري جنگ به تركيه نيستند. شليك موشك به آنتاليا، آنكارا، اسلامبول و... موقعيت حزبي كه در دهه گذشته به عنوان مظهر آرامش و ثبات از شهروندان راي گرفته را بشدت تخريب كرده و باعث سقوط آن مي شود. اطاق شيشه اي اردوغان با اطاقي كه اسد در آن نشسته و دو سال درگيري را تحمل كرده و مخالفان را به گفتگو و توافق وادار كرده، كاملاً متفاوت است. البته ممكن است موشك هاي پاتريوت بتوانند مانع پرواز هواپيماهاي سوريه در نقطه اي بشوند ولي قادر به جلوگيري از فرود موشك هاي سوريه نيستند. حضور نظاميان و مقامات سياسي دولت تركيه در نقطه صفر مرزي نيز مانوري ناشيانه است. چه كسي نمي داند كه اردوغان تسلطي بر ارتش تركيه ندارد و چه كسي است كه نداند فرماندهان و بدنه ارتش تركيه با همين ميزان مداخله در امور همسايه جنوبي خود نيز موافق نيستند. هماهنگي عربستان و قطر در بحث اقدام نظامي نيز موضوعيت ندارد. عربستان حداقل از شهريور ماه گذشته كه حمله شبه نظاميان وابسته به عربستان به حلب با شكست كامل مواجه گرديد، به اين جمعبندي رسيدند كه از ورود آشكار و هزينه زياد در بحث سوريه اجتناب نمايند. در واقع سوريه مي تواند به مانورهاي مشترك تركيه، عربستان و آمريكا در مرزهاي شمالي خود بخندد چرا كه دشمناني با اين مشخصات حتي قادر به گرفتن يك تپه از كشوري با مختصات مقاومت نخواهند بود.

3- آمريكايي ها در مسئله سوريه به بن بست كامل رسيده اند. مهمترين مشكل آمريكا اين است كه از اهرم هاي لازم براي اثرگذاري بر سوريه برخوردار نيست. آمريكا در يك سال اول بحران سوريه گمان مي كرد كه معارضه سوريه با حمايت منطقه اي و بين المللي مي تواند بشار اسد را ساقط كند و سوريه را از جرگه مقاومت خارج نمايد اما حدود يك سال بعد متوجه شد كه اين معارضه بسيار ضعيف تر از اندازه اي است كه بتواند داستان سوريه را به نفع آمريكا بنويسد كما اينكه بعد كه جبهه النصره شكل گرفت به اين بي اعتمادي، «نگراني» هم اضافه شد. لذا آمريكايي ها زودتر از كشورهايي نظير تركيه، عربستان و قطر بي اعتمادي خود به «راه حل نظامي» را نشان دادند. وقتي كوفي عنان در 16 اسفند سال گذشته راهي دمشق شد، اين علامت از سوي آمريكا بروز كرد. اعتراض به كري در جريان سفر دو روز پيش او به رياض بر اين اساس شكل گرفته است. سعودي ها، قطري ها، ترك ها و معارضه سوريه آمريكا را متهم به خيانت مي كنند و مي گويند آنان را در ميانه راه رها كرده است. ولي واقعيت اين است كه آمريكا نمي خواهد يك بازي امنيتي پرمخاطره را بر دوش بكشد آنان معتقدند براي مديريت صحنه به زمان نياز است و تا آن موقع فقط بايد بحران را در سوريه زنده نگه داشت. تركيه اما تداوم بحران را براي خود خطرناك مي داند چرا كه احتمال سرايت آن به تركيه وجود دارد و از اين رو شاهد افزايش اعتراضات كشورهاي منطقه و بويژه تركيه نسبت به آمريكا هستيم.

4- گروه هاي مخالف در سوريه كماكان دچار اختلافات عميق هستند. گفته مي شود در ميان معارضه، اخوان المسلمين از انسجام بيشتري برخوردار است ولي در عين حال به دلايل مختلف از جمله شرايط حاكم بر سوريه طي 40 سال گذشته نتوانسته در شهرهاي سوريه نفوذ چنداني داشته باشد و بيشتر يك جريان روستايي است ضمن آن كه در دو استان بسيار مهم حلب و دمشق از كمترين ميزان نفوذ برخوردار است. از سوي ديگر فعاليت اخواني ها طي دهه هاي گذشته عمدتا در دو حوزه مذهبي و اجتماعي تمركز داشته و نتوانسته است به يك آلترناتيو سياسي شكل بدهد. اخوان سوريه با گذشت حدود 2 سال از ورود به درگيري نظامي هنوز نتوانسته است به جايگاه عمده اي دست پيدا كند. از سوي ديگر گروه هاي مسلح در سوريه از مراكز مختلف پشتيباني شده و اهداف متفاوتي دارند. جريان موسوم به «ارتش آزاد» را عمدتا تركيه، قطر و آمريكا تغذيه مي نمايند. اين جريان علي رغم پشتيباني هاي فراوان و بي حد و حساب، نتوانسته بيش از 20 درصد معارضه مسلحانه را پوشش دهد و در عين حال با گروه هاي مسلح ديگر درگير شده است. يكي ديگر از اين گروه هاي مسلح جبهه النصره مي باشد كه از سوي وهابي هاي سعودي حمايت مي شود. اين گروه عمدتا در حماه و حمص نفوذ دارد و تا حدي دمشق را هم تحت تاثير قرار داده است اگر چه جبهه النصره از يكپارچگي بيشتري -نسبت به ارتش آزاد- برخوردار بوده و توان بحران آفريني بيشتري دارد، در عين حال از فهم تحولات و تغييرات سياسي عاجز بوده و قادر به شكل دهي يك جريان فراگير نيست و لذا در طول يك سال گذشته اگرچه منشاء اكثر جنايات بوده ولي راه به جايي نبرده است. يك طيف ديگر از مخالفان جريان ملي ليبرال- موسوم به تنسيق- است كه اقدام مسلحانه را قبول ندارد و در همان حال سوريه بدون اسد را طلب مي كند. در واقع مي توان گفت گروه هاي معارض و مخالف در سوريه به صورت فردي با يكديگر تعارض دارند و قبل از آن كه معارض نظام سياسي سوريه باشند، معارض خودشان هستند. در همان حال اگر معارضان بخواهند از طريق مسالمت آميز و انتخابات وارد شوند، براساس ارزيابي كه خودشان كرده اند، در بهترين حالت بيش از 03 درصد آراء شهروندان را كسب نمي كنند از اين رو مطالبه سوريه منهاي اسد در ميدان سياست جواب نمي دهد و اين در حالي است كه كار معارضه در ميدان امنيتي -نظامي نيز با بن بست مواجه شده است با اين وصف سوريه و اسد بعد از انتخابات 2014 نيز از يكديگر جدا نمي شوند.